Bezoek en beleef Edam. Wat is hier allemaal leuk? En wat kun je net zo goed overslaan?

Edam barst van de historie. Al meer dan 650 jaar heeft de plaats stadsrechten en het centrum is beschermd stadsgezicht. De grote, echt Grote kerk aan de noordzijde is meteen al een niet te missen object en het tegenovergelegen Proveniershof is de zeer kleine omweg meer dan waard. Midden in het centrum staan de Speeltoren, het stadhuis en het Steenen Coopmanshuys te pronken. Een leuke wandeling is die over de Voorhaven richting IJsselmeer waar de zeesluis ligt en ook Fort bij Edam is te bezichtigen.

Locatie

Edam ligt samen met Volendam aan de noordzijde van Amsterdam aan het Markermeer.

Tips en aanbevelingen

Edam heeft een fraai historisch centrum waar je gewoon doorheen kunt dwalen. Erg groot is het niet, verdwalen is vrijwel onmogelijk. Nog fraaier is de wandeltocht te starten aan de waterkant; je wandelt dan vanaf de dijk bij het Markermeer langs de Edammersluis zo Edam binnen. Het geeft nog meer het gevoel bij de eeuwenoude historie die aan Edam kleeft.

Kritische noot

Om Edam heen ligt griezelig weinig natuurgebied; strakke agrarische polders domineren aan de west- en noordzijde het landschap. Aan de zuidzijde is Volendam aan Edam vastgegroeid. Blijft over de oostzijde; het Markermeer dat als onderdeel van het IJsselmeer juist wel mooie vergezichten in de aanbieding heeft.

Wat is er te doen/bekijken in Edam?

Historisch centrum (aanrader)

Edam kreeg al in 1357 stadrechten en is daarna weliswaar niet heel groot gegroeid, maar heeft wel een prachtig historisch centrum met enkele honderden rijks- en gemeentelijke monumenten. Gewoon rondstruinen is hier het beste idee. De belangrijkste monumenten worden hieronder opgesomd:

Grote of Sint-Nicolaaskerk (aanrader)

De Grote of Sint-Nicolaaskerk staat aan de noordzijde van het oude centrum en is de oudste stadskerk van Edam. Tevens is het de grootste hallenkerk van Nederland met bijzondere glas-in-lood ramen. De bouw van de kerk is gestart in de 15e eeuw en in 1518 was de huidige omvang bereikt. Helaas is in 1602 door een grote brand onder andere de toren voor een deel verloren gegaan en die is daarna niet meer tot de oorspronkelijke hoogte herbouwd. Ooit was er in de kerk een librije maar de boeken ervan zijn tegenwoordig in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag ondergebracht. Rondom de kerk ligt een kerkhof met een aantal grote pronkgraven van bekende Edamse families zoals Pont. Meer info: https://www.grotekerkedam.nl/

Speeltoren (aanrader)

De slanke Speeltoren is de toren van de voormalige Onze-Lieve-Vrouwekerk, ook wel de Kleine Kerk genoemd. Deze kerk is in 1310 gesticht en in 1883 grotendeels gesloopt. Het oorspronkelijk klokkenspel werd rond 1568 vervangen door dat van de Grote of Sint-Nicolaaskerk. Het carillon heeft tegenwoordig 37 klokken, enkele van de oude klokken zijn nu te vinden in de Grote Kerk.

De Swaen

De Lutherse Kerk in Edam is gebouwd tussen 1739-1741 aan de Voorhaven op de plaats waar oorspronkelijk het Gasthuis van de Heilige Geest stond dat diende voor de verpleging van thuiszittende armen. Het gebouw wordt nog steeds voor kerkdiensten gebruikt maar onder andere ook voor concerten en trouwerijen. Het orgel is vervaardigd door Gideon Thomas Bätz uit Utrecht en in 1809 geplaatst. Meer info: https://www.kerkgemeente.nl/

R.K. Heilige Nicolaaskerk

Aan de fraaie Voorhaven (een wandeling heen en weer meer dan waard) staan talloze 17e en 18e eeuwse panden. Daartussen staan twee gebouwen uit de 19e eeuw in neo-classicistische stijl; de RK Kerk de Heilige Nicolaas en de pastorie. Deze kerk werd gebouwd in 1825 als zogenaamde Waterstaatkerk op last van het Ministerie van Waterstaat. In de jaren 1846 en 1857 volgde uitbreiding tot het huidige uit drie beuken bestaande kerkgebouw. Opvallend is het doordringend kijkende oog dat vanuit de nok naar de gemeente kijkt. Van het originele interieur is verder helaas vrijwel niets over.

Raadhuis (aanrader)

Het voormalige Raadhuis van Edam staat aan het Damplein, midden in het centrum. Het raadhuis is in 1737 gebouwd en heeft rondom de ingang een zandstenen omlijsting met bovenaan het stadswapen. Tegenwoordig is het in gebruik als trouwlocatie, het VVV heeft er een vestiging en het Edams Museum heeft de eerste verdieping in gebruik voor exposities.

Gemeenlandshuis

Aan de Schepenmakersdijk staat het Gemeenlandshuis uit 1785.Het bestaat uit drie om een hof gegroepeerde gebouwen uit de 18e eeuw waar tot 2011 het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen van Kennemerland en West-Friesland haar onderkomen had. In het middelste gebouw bevindt zich de oudste vergaderzaal. Na het vergaderen werd hier gedineerd en kon men in een bedstede slapen. Er is nog één bedstede bewaard gebleven. Vanaf de Schepenmakersdijk is het uitzicht op de achterzijde met theekoepels in de tuin het mooist. Het bouwwerk wordt omgebouwd voor particuliere bewoning en is helaas niet te bezichtigen.

Proveniershuis

In 1555 werd het Proveniershof gesticht door enkele rijke burgers onder wie Jan Claesz. Brouwer. Het is te vinden tegenover de Grote kerk, aan de noordzijde van het centrum van Edam. De huisjes werden vroeger bewoond door oudere Edammers die zich inkochten door hun bezit na te laten aan het huis. Later kochten ze zich voor een eenmalig bedrag van 60 gulden per persoon voor de rest van hun leven in. De huizen zijn meermalen verbouwd maar hebben hun oude charme behouden en de tuin aan de voorzijde is beslist fraai.

Steenen Coopmanshuys; oudste stenen huis

Aan het Damplein staat het oudste stenen huis van Edam, gebouwd tussen 1450 en 1550. Het interieur stamt uit de 17e eeuw en is nu in die staat te bezichtigen. Bijzonder in het pand is de drijvende kelder; deze drijft los van het pand op het grondwater. Dat kon namelijk nogal variëren en daarmee de kelder onder water zetten. In 1893 kocht de gemeente het pand en in 1895 werd het een geschiedenismuseum voor de stad Edam. Tegenwoordig is het Edams Museum in het pand gevestigd.

Oudste houten huis

Aan de Achterhaven 105 staat het oudste houten pand van Edam. Een deel van de beplanking is nog oorspronkelijk en bestaat uit eiken delen. Ook de rechter zijgevel is van hout, terwijl de bouwmuur aan de linkerzijde van steen is. De voordeur met zwaar hang- en sluitwerk is eveneens oorspronkelijk. In 1920 kwam het als schilderswerkplaats in het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser die zich inzet voor het behoud van historische panden in Nederland.

Kaaswaag

De Kaaswaag staat aan het Jan Nieuwenhuizenplein waar in de zomer op woensdagochtenden de toeristische kaasmarkt wordt gehouden. Het is een tamelijk bescheiden gebouw dat in 1778 werd gebouwd. Op de voorzijde van het pand zijn een viertal grote tegeltableaus te zien. Er is een permanente tentoonstelling over kaasbereiding ingericht en je kunt er in de zomerperiode kaas proeven en kopen.

Kwakelbrug

De Kwakelbrug ligt over de vaart met de fraaie naam Boerenverdriet. De brug kan worden geopend door de brugwachter die er aan gaat hangen, en om hem weer te sluiten moet hij de brug oplopen. Er zijn meer van dit soort bruggen in Edam te vinden, maar die zijn inmiddels gemechaniseerd. Langs de vaart, vlakbij deze brug, kijk je uit op achtertuinen van fraaie panden met theehuizen en de oude Scheepswerf Groot ligt hier letterlijk om de hoek.

Edams Museum (aanrader)

Het Edams Museum is gevestigd in het oudste stenen pand van de stad aan het Damplein. Een dependance van het museum is in het oude Raadhuis te vinden, aan de andere zijde van het Damplein. Zodra je het oude stenen pand, ook wel Coopmanshuys genoemd, binnenstapt waan je je in de Gouden Eeuw; de inrichting uit de 17e eeuw is bewaard gebleven. Daarnaast zijn er portretten van memorabele Edammers te zien waaronder de langste vrouw van de wereld en een collectie Fris keramiek. Hoogtepunt vinden velen de zwevende kelder die los van het pand op het grondwater drijft. Meer info: https://edamsmuseum.nl/

Kaasmarkt

Vanaf de 16e eeuw werd in Edam een kaasmarkt gehouden waar de beroemde Edammer kaas werd verhandeld. Tot aan 1922 kwamen boeren uit de weide omtrek om hun kaas op die markt te verkopen. Sinds 1989 wordt er elke woensdagochtend in juli en augustus weer een toeristische kaasmarkt gehouden. Meer info: https://www.kaasmarktedam.nl/

Joodse begraafplaats

Bij de kruising Oorgat – Oosterkade ligt een oude Joodse begraafplaats. De begraafplaats stamt uit 1793 en de oudste grafsteen is van niet lang daarna: 1804. Totaal zijn er nog 14 grafstenen te vinden. De joodse gemeente heeft overigens niet heel lang bestaan; al in 1886 was zij zo klein geworden dat ze werd samengevoegd bij die van Monnickendam. Tegenover de begraafplaats staat een monument om de in de oorlog omgekomen Joodse Edammers te gedenken.

Scheepswerf Groot

In de 16e eeuw, de bloeiperiode van de scheepsbouw in Edam, waren er maar liefst 33 scheepswerven. Scheepswerf Groot is na 500 jaar de enig overgeblevene en daarmee de oudste werf van Nederland. De werf bouwde eeuwenlang schepen zoals botters, aken en pramen. Een klein deel van de werf is als museum ingericht met oud gereedschap, gebruiksvoorwerpen en aanverwante zaken. Het geheel is beperkt opengesteld en als je wilt kun je mee op een zeiltocht met de WR167, een historische Wieringeraak. Meer info: https://www.varenderfgoededam.nl/

Zuidpoldermolen

Net ten zuiden van het historische centrum, aan de Burgemeester Versteeghsingel 2, staat de Zuiderpoldermolen. Deze achtkante binnenkruier poldermolen is waarschijnlijk in 1670 gebouwd om de Zuidpolder te bemalen. Al in 1875 werd een stoomvijzelgemaal bijgebouwd die na 1949 de functie van de molen geheel heeft overgenomen. De molen is nog wel maalvaardig maar in gebruik als woonhuis en niet te bezoeken.

Fort bij Edam

Het Fort bij Edam is in het begin van de 20e eeuw gebouwd als het meest noordoostelijke onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Het moest de regio Amsterdam beschermen tegen vijandelijke aanvallen vanuit het noorden. Behalve de bewapening op het fort was ook het onderwater zetten van het poldergebied ten noorden van Edam daar onderdeel van. Op het terrein van het fort zijn ondermeer een originele bergloods en fortwachterswoning te vinden. Het fort kan een groot deel van het jaar bezocht worden. Meer info: https://www.fortbijedam.nl/

In de buurt van Edam

Andere plaatsen in Waterland met nog meer leuke dingen om te doen en bekijken: Klik hier

———————————————————
© IsDitLeuk.nl
V2022-1
Laatste update: 22 januari 2022